Praca w godzinach nadliczbowych to praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy.
Jest to również praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy.
Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:
- konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii
- szczególnych potrzeb pracodawcy ( nie dotyczy sytuacji, w której pracownicy są zatrudnieni na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia)
Liczba godzin nadliczbowych przepracowanych w związku ze szczególnymi potrzebami pracodawcy nie może przekroczyć dla poszczególnego pracownika 150 godzin w roku kalendarzowym. Przy czym dopuszczalne jest ustalenie w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę innej liczby godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym.
W przypadku pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy strony stosunku pracy powinny ustalić w umowie o pracę dopuszczalną liczbę godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy, których przekroczenie uprawnia pracownika, oprócz normalnego wynagrodzenia, do dodatku do wynagrodzenia.
Wysokość dodatku, która przysługuje pracownikowi za pracę w godzinach nadliczbowych wynosi:
- 100% wynagrodzenia- za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
a) w nocy,
b) w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
c) w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;
- 50% wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż wymienionych wyżej.
Dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia przysługuje pracownikowi za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (z zastrzeżeniem sytuacji, gdy przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku w wysokości 50 lub 100% wynagrodzenia).
W stosunku do pracowników wykonujących stale pracę poza zakładem pracy wynagrodzenie wraz z dodatkiem, może być zastąpione ryczałtem, którego wysokość powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy w godzinach nadliczbowych.
Pracodawca w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych może udzielić pracownikowi w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy:
- Na pisemny wniosek pracownika
- Bez pisemnego wniosku pracownika - najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, jednakże nie może to spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy
Pracownikowi, który otrzymał w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych, w tym samym wymiarze czas wolny od pracy, nie przysługuje dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.
Pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych, którzy wykonują, w razie konieczności, pracę poza normalnymi godzinami pracy nie mają prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych.
Wyjątkiem są kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych, którym za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę i święto przysługuje prawo do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych w wysokości 50 i 100 % wynagrodzenia.
Dyżur
Dyżur to pozostanie pracownika poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.
Czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy.
Za czas dyżuru (z wyjątkiem pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy), z wyjątkiem dyżuru pełnionego w domu, pracownikowi przysługuje:
- czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru
- w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego - wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60% wynagrodzenia.
