W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie (art. 234. § 1. Kodeksu pracy).
Pracodawca powinien również zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom.
Zgodnie z art. 3.1. ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z dnia 28 listopada 2002 r.) za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą.
Nagłość zdarzenia
Zdarzenie posiada cechę nagłości tylko wtedy, gdy przebiega w czasie nie dłuższym niż trwanie dnia pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 30 czerwca 1999 r., II UKN 24/99, OSNAP 2000/18/697).
Typowym przykładem „nagłego zdarzenia” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 1977 r., III PRN 50/76, OSNCP 1977/10/193) jest doznanie obrażeń w wyniku upadku i uderzenia o twarde przedmioty w miejscu pracy.
Przyczyna zewnętrzna
Zewnętrzną przyczyną sprawczą wypadku przy pracy może być każdy czynnik pochodzący spoza organizmu poszkodowanego zdolny w istniejących warunkach – wywołać szkodliwe skutki. Przyczyną zewnętrzną może być zatem nie tylko narzędzie pracy, maszyna, siły przyrody, ale także praca i czynności samego poszkodowanego np. potknięcie, niefortunny odruch czy też podniesienie przez pracownika w czasie pracy znacznego ciężaru, które doprowadziło do nagłego uszkodzenia organizmu w takim stopniu, że pracownik stał się niezdolny do pracy (por.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 listopada 2008 r I UK 96/08 Lex nr 678010; wyrok SN z dnia 18 sierpnia 2009 r. I PK 18/09 Lex nr 528154; wyrok SN z dnia 16 lutego 1997 r III PRN 55/76 OSP 1978/12/217).
Przyczynie zewnętrznej może również towarzyszyć czynnik wewnętrzny, tkwiący w pracowniku. Przykładem może być wypadek przy pracy pracownika dotkniętego schorzeniem samoistnym, u którego przy nadmiernym wysiłku fizycznym pogorszył się stan chorobowy. Jak zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 października 2015 roku (sygn. akt II UK 362/14) - „Warunkiem uznania wysiłku fizycznego za przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy jest ustalenie, że wysiłek ten w sposób istotny i nagły przyspieszył lub pogorszył istniejący u pracownika stan chorobowy wywołany schorzeniem samoistnym”.
Uraz
„Uraz” zgodnie z art. 2 pkt 13 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.), jest uszkodzeniem tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego (czynnika niebezpiecznego).
Związek z pracą
Związek z pracą zachodzi wówczas, gdy pracownik doznał urazu:
- podczas lub w związku z wykonywaniem zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
- podczas lub w związku z wykonywaniem czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
W tym miejscu warto przytoczyć wyrok Sądu Najwyższego z 13 maja 1982 r., II PRN 8/82, OSP 1983/5/107, w którym wskazano, iż podjęcie przez pracownika, nawet nienależących do jego obowiązków, ale celowych czynności, zwykle wykonywanych w zakładzie pracy, dowodzi związku zdarzenia z pracą, skoro pracownik działał w interesie zakładu pracy.
Na uwagę zasługuje również stanowisko jakie wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z 29 maja 2001 r., II UKN 274/2000, orzekając, że działania wykraczające poza zwykłe obowiązki pracownika mogą być uznane za podejmowane w interesie pracodawcy tylko wówczas, gdy mieszczą się w sferze jego uprawnień i obowiązków.
